فهرست مطالب

نشریه جغرافیا و برنامه ریزی محیطی
سال بیست و یکم شماره 1 (پیاپی 37، بهار 1389)

  • تاریخ انتشار: 1389/05/01
  • تعداد عناوین: 7
|
  • حسین عساکره صفحه 1
    دراین پژوهش، تواتر وتداوم یخبندان های زودرس و دیر رس شهر زنجان براساس قوانین احتمالی، به صورت فرایندهایی تصادفی و با استفاده از تکنیک زنجیره های مارکوف تجزیه و تحلیل گردید. از آن جا که مضرترین یخبندان ها مربوط به آغاز فصول انتقالی است و نیز طبق یافته های تحقیق حاضر از احتمال مؤثری برخوردارند، از آمار میانگین دمای حداقل روزانه ماه های مهر و فروردین مربوط به 44 سال (1339-1383) ایستگاه زنجان بهره گرفته شد. ماتریس احتمال تغییر وضعیت دمای یخبندان – بدون یخبندان براساس روش درست نمایی بیشینه محاسبه و احتمال پایای هریک از دو حالت یخبندان – فاقد یخبندان روزانه برای تمامی روزهای دو ماه فروردین و مهر برآورد شد. احتمال وقوع یخبندان در هر روز برای فروردین 3519/0 و برای مهرماه 0375/0 حاصل شده است. علاوه برآن، احتمالات وقوع یخبندان ها در تداوم های 2 تا 5 روزه و نیز احتمال وقوع یخبندان با شدت های مختلف (ضعیف، ملایم و شدید) برای تمامی روزهای ماه فروردین و مهر محاسبه و به صورت ترسیمی ارایه شد.
    کلیدواژگان: درست نمایی بیشینه، روز یخبندان، زنجیره مارکوف، یخبندان زودرس، یخبندان دیررس
  • جمشید جداری عیوضی، ابراهیم مقیمی، مجتبی یمانی، حسین محمدی، احمدرضا عیسایی * صفحه 17

    پارامترهای ژئومورفولوژیک از عوامل تعیین کننده و تاثیرگذار بر کیفیت منابع آب، بخصوص آب های سطحی، از قبیل رودخانه ها و دریاچه ها است.کیفیت فیزیکی و شیمیایی این آب ها می تواند متاثر از لیتولوژی سازندهای موجود در حوضه آبریز، جنس رسوبات حمل شده به رودخانه و عوامل اکولوژیک، نظیر فعالیت های انسانی، شامل فعالیت های کشاورزی، صنعتی و شهری باشد که تلفیق این موارد تحت عنوان اکو‍ژئومورفولوژ‍ی بررسی می گردد. در این تحقیق، تاثیر پارامترهای تاثیرگذار بر کیفیت شیمیایی آب رودخانه کر در بالا دست سد درودزن و دریاچه آن بررسی شده است. تنوع سازندهای زمین شناسی، از قبیل سازندهای آهکی و یا فرسایش پذیر در این حوضه و نقش روان آب ها در ایجاد و انتقال رسوبات مختلف به رودخانه کر، با توجه به توپوگرافی و شیب حوضه، کیفیت آب دریاچه را تحت تاثیر قرار داده است. همچنین، نقش توسعه، رشد جمعیت و افزایش فاضلآب های ناشی از فعالیت های کشاورزی، شهری و روستایی در کیفیت آب دریاچه نیز در این تحقیق بررسی شده است.

    کلیدواژگان: ژئومورفولوژیک، اکولوژیک، کیفیت شیمیایی آب، رودخانه کر، سد درودزن
  • سید هدایت الله نوری، سید اسکندر صیدایی، صدیقه کیانی*، زهرا سلطانی، اصغر نوروزی آورگانی صفحه 33

    دستیابی به توسعه پایدار و استفاده بهینه و کارآ از منابع، در گرو شناخت جامع و دقیق از امکانات، توان ها و محدودیت هایی است که در رسیدن به وضع مطلوب با آن مواجهیم. در بخش مرکزی شهرستان کیار از استان چهارمحال و بختیاری- منطقه مورد مطالعه - شرایط متفاوت محیطی با توان محیطی متفاوت برای کشاورزی وجود دارد. این پژوهش به بررسی و ارزیابی توان های محیطی برای تعیین توان کشاورزی منطقه پرداخته است.در این تحقیق، از روش تجزیه و تحلیل سیستمی استفاده شده و شناسایی منابع، تجزیه و تحلیل، ناحیه بندی و ارزیابی توان محیط در چند مرحله انجام گرفته است. ابتدا اطلاعات مورد نیاز منطقه با استفاده از منابع اطلاعاتی موجود وکار میدانی جمع آوری گردیده و در ادامه با استفاده از نرم افزارهای جغرافیایی GIS تهیه نقشه های لازم، تجزیه و تحلیل، جمع بندی و تلفیق و ترکیب لایه های اطلاعاتی صورت گرفته و توان محیطی نواحی تعیین گردیده است. درپایان، با استخراج یگان های زیست-محیطی و سنجش آن ها با مدل اکولوژیک، مناطق مستعد برای کاربری کشاورزی مشخص شده است.

    کلیدواژگان: ارزیابی، بخش مرکزی شهرستان کیار، توان محیطی، کشاورزی
  • محمدحسین سرایی، سعیده مؤیدفر صفحه 47
    توسعه پایدار جدیدترین شعار جنبش زیست- محیطی در سطح جهان است و در درجه اول بر پیامدهای زیست-محیطی و اکولوژیک رشد و توسعه اقتصادی کشورها در سطح بین المللی و منطقه ای تاکید داشته است و هدف اصلی آن، این است که توان نسل های آینده را در برآوردن نیازهایش کاهش ندهد تا آیندگان نیز بتوانند به میزان نسل های حاضر از منابع طبیعی و محیطی بهره ببرند. با توجه به اهمیت این موضوع در سطح جهانی و نیز در سطح مناطق خشک با تکیه بر مشکلات و کمبودها، این مقاله به ارزیابی و بررسی توسعه پایدار در شهر اردکان در بعد زیست- محیطی می پردازد. دراین بعد بر مبنای ادبیات توسعه پایدار و با نگرشی به شاخص های منتخب ارایه شده توسط کمیسیون توسعه پایدار، شاخص هایی به صورت منتخب در نظر گرفته شده و براساس آنها در ابتدا با استفاده از آزمون ویلکاکسون، مقایسه ای با مناطق شهری کشور صورت گرفته است. در مرحله دوم، با استفاده از روش شاخص نابرابری موریس، تفاوتها در محلات شهر اردکان بررسی شده و در نهایت، پایداری و ناپایداری محلات نسبت به هم مشخص شده است. ارزیابی های صورت گرفته بیانگر آن است که در مقایسه شاخص های زیست- محیطی شهراردکان با مناطق شهری کشور تا حدودی نابرابری هایی به چشم می خورد و روند توسعه پایدار در این شهر با کشور هماهنگ نبوده است. همچنین در سطح محلات شهر اردکان نیز ناپایداری هایی در بعد زیست- محیطی بوضوح مشاهده می شود که به نظر می رسد اقداماتی، نظیر توسعه منابع آب، ذخیره سازی آبهای زیرزمینی، گسترش و توسعه فضاهای سبز شهری و غیره تا حدودی در کاهش ناپایداری ها مؤثر خداهد بود.
    کلیدواژگان: توسعه پایدار، شاخص های زیست، محیطی، مناطق خشک، شهر اردکان
  • عقیل مددی صفحه 77
    در مورخه شانزدهم خردادماه سال هزار وسیصد و هشتاد و چهار در محور مواصلاتی نیر-سراب (گردنه صائین) در استان اردبیل زمین لغزه نسبتا بزرگی رخ داد که در اثر آن حدود یک کیلومتر از محور فوق الذکر از بین رفت و خسارات جانی و مالی فروانی را به وجود آورد. عوامل مختلفی در ایجاد این زمین لغزه نقش داشته اند؛ که از جمله می توان به عوامل زمین شناسی (لیتولوژی و ساختار زمین شناسی)، ضخامت و بافت خاک، درصد پوشش گیاهی، کاربری زمینها، میزان پستی و بلندی و شیب دامنه و بالاخره آب های زیر زمینی اشاره نمود. برای پی بردن به میزان ناپایداری در قسمت های مختلف منطقه بر اساس روش آنبالاگان، ابتدا کل منطقه مورد مطالعه به 32 واحد کاری تقسیم گردید و سپس عوامل تاثیر گذار در لغزش به صورت جداگانه در هرکدام از واحدهای کاری مورد ارزیابی قرار گرفت و ارزش عددی هرکدام بدست آمد و در نهایت کل امتیازات جمع گردید. بر اساس امتیاز های بدست آمده نقشه خطر زمین لغزش برای کل منطقه رسم گردید. بررسی این نقشه گویای این حقیقت است که کل منطقه به پنج پهنه از نظر خطر زمین لغزه تقسیم شده اند؛ پهنه باخطر بسیار بالا 5/10 کیلومتر مربع از مساحت کل منطقه یا 23 درصد اراضی را به خود اختصاص داده که در اطراف رودخانه و محل عبور جاده قرار گرفته اند. مناطق با خطر زیاد 6/24 درصد منطقه مورد مطالعه، پهنه با خطر متوسط 1/2 درصد، پهنه با خطر کم 18 درصد و پهنه با خطر خیلی کم 75/14 از منطقه را به خودشان اختصاص داده اند.
    کلیدواژگان: زمین لغزه، روش آنبالاگان، پهنه بندی، صائین، واحد کاری
  • حجت الله یزدان پناه، راضیه میرمجربیان، حمید برقی صفحه 95
    در این تحقیق به کمک داده های تابش ایستگاه ازن سنجی اصفهان در دوره آماری بیست ساله (1365-1384) نسبت به یافتن مدل مناسب برآورد شدت تابش خورشیدی رسیده به سطح از روی آمار ساعات آفتابی اقدام شده است. برای کنترل نتایج و بررسی دقت مدل از آمار 1385 تا 1387 این ایستگاه استفاده شد. همچنین نتایج به دست آمده با مدل های رایج دیگر به کمک شاخص هایMBE و RMSE مقایسه شده است. نتایج نشان داد در حالی که مقدار ضریب رگرسیون مدل ساخته شده ما معادل 91/0 است، ضرایب رگرسیون برای مدل های، فرر و ام سی کلوچ 6/0 و 7/0 است. مدل تهیه شده به ویژه برای ماه های می و آگوست دقت بسیار بالایی دارد؛ به گونه ای که مقدار خطای آن کمتر از % 2- است.
    کلیدواژگان: تابش، ساعات آفتابی، اصفهان، مدل
  • رسول صمدزاده، مقصود خیام، حسن حسینی صفحه 105
    در منتها الیه ضلع خاوری فلات آذربایجان و در بطن توده های کوهستانی تالش، سبلان و بزغوش چاله زمین ساختی هموار و مرتفعی با عنوان «دشت اردبیل» جای گزیده، که از ویژگی های مورفولوژیک منحصر به فردی برخوردار است. فرو افتادگی این چاله و سد شدگی آن به وسیله گدازه های آتشفشانی سبلان و تخلیه روان آب های جاری در سطح دامنه های کوهستانی به سمت آن باعث گردیده که در طول کواترنر به عنوان یکی از چندین دریاچه بارانی فلات آذربایجان تبدیل گردد. با توجه به اختلاف ارتفاع مکانی زیاد دشت با کوهستان های پیرامونی و تاثیر پذیری منطقه از تحولات محیطی بویژه تغییرات آب و هوایی کواترنر و فعالیت های آتشفشانی سبلان، پدیده ها و اشکال متعددی، از قبیل نهشته های دریاچه ای، جریان های گلی آتشفشانی یا لاهار و مخروط افکنه ها در فصل مشترک دشت و کوهستان های مجاور پدید آمده که به طور متوالی و دوره ای بر روی همدیگر قرار گرفته اند. بعد از تثبیت این وضعیت اشکال جدیدی در داخل اشکال قدیمیتر به وجود آمده، که عمده ترین آنها دره های رودخانه ای و پادگانه های آبرفتی است. شناسایی این اشکال و تعیین سهم آن ها در امر برنامه ریزی و آمایش سرزمین هدف اصلی مطالعه حاضر است. اساس این پژوهش بر پایه مطالعات و مشاهدات میدانی بوده، در آن از نقشه های توپوگرافی 50000: 1، 250000: 1 و زمین شناسی 100000: 1 و 250000: 1، عکس های هوایی 55000: 1 سال 1334 و همچنین تصویر ماهواره ای 250000: 1 و برای تهیه نقشه های موجود در متن پژوهش نیز از نرم افزار GIS استفاده شده است.
    کلیدواژگان: تکامل ژئومورفولوژیک، چاله زمین ساختی، دریاچه بارانی، اردبیل، جریان های گلی آتشفشانی، آمایش سرزمین
|
  • H. Asakereh Page 1
    In this paper، Zanjan Freezing days'' frequency and spell length has been analyzed based on probability rule، stochastic process and Markov chain usage. Due to harmfulness of the first months of transform seasons، and based on this projects’s achievements، the last 44-year-data of first months of Spring and fall seasons Farvardin (March 21to April 20) and Mehr (September 23 to October 22) have been used. Probability matrix of freeze-free of freeze days was established based on maximum likelihood method after frequency matrix had been provided. Persistence probability was estimated based on probability matrix of freeze and free of freeze days. Accordingly the probability of freezing day in Farvardin and Mehr is 0. 3519 and 0. 0375 respectively. Finally، probability of 2-5 days freezing spell has been calculated. The probability of spell length most frequently occurs in early spring.
  • J. Jodari-E-Eyvazi, E. Moghimi, M. Yamani, H. Mohamadi, A. R. Issaee Page 17

    Geomorphological parameters are the most determinant and effective factors of quality of water resources especially on the surface waters like rivers and lakes. The physical and chemical quality of waters can be changed by the lithological structure of this basin، kind of sediments transported to the river and the ecological indices such as human activities like agriculture، industry and urbanization. Combination of these factors should be considered as ecogeomorphology. The effect of affected parameters on chemical water quality of Kor river in the upper lands of Doroodzan dam basin and its lake was investigated through this research. Variation of geological formation such as limestone and erosible structure in the basin and also the role of run off in different sediment transport to Kor river، due to topography and basin slope، affect the quality of Doroodzan dam lake. Also the effect of development and the variation of water uses، the growth of population and the increasing rate of the waste water in the agriculture، urban and rural activities are applied to the research.

  • M. H. Saraei, S. Moayedfar Page 33

    Sustainable Development is the newest slogan of environmental movements in the world and primarily emphasizes aspects of environmental and ecological growth and development of countries in the zonal and international level; its main purpose is to prevent the decline of future generations’ potentiality to fulfill its needs and to provide and to secure the natural and environmental resources of the posterity as well as new generations. Due to the importance of Sustainable Development in the world and in the arid regions، this research evaluates and studies Sustainable Development in Ardakan city in its ecological dimension. In this dimension، regarding the literature of Sustainable Development and by seeing to the key themes suggested by CSD، these indicators are selected and are primarily compared with the urban areas of country by Wilcoxon Test. In the second stage، the differences of development within 17 areas of Ardakan are determined by Mooris inequality Index. The findings of this research indicate a meaningful difference between Ardakan and urban areas of the country and also the unsustainability in Ardakan areas is revealed to us. It looks that measures like hydrologic resource development، preserving underground waters، expanding urban green spaces would be useful for decreasing variations.

  • H. Yazdanpanah, R. Mirmojarabian, H. Barghi Page 47
    In this research،we used daily incoming solar radiation data of Isfahan ozone station during 1365-1387 to find an estimation model of Incoming solar radiation using sunshine ours. The results have been compared to the other common models using RMSE and MBE indices. The results show that the regression amount of our model is 0. 91 and 0. 6 and 0. 7 for the models Frere and McCulloc respectively. Also، our model has a very precise results for May and Augest months in which the error is less than -2 %.
  • A. Madday Page 77
    Sustainable development and the efficient and optimum use of available resources entails a comprehensive recognition of the possibilities and also of the limitations of desirable situations. The provincial cities namely Kiar possess the capacity and environmental position For farming activities. The main purpose of this study is to assess the regions’ environmental capacities for agricultural development. To achieve this purpose، the potential resources، analysis and assessment of the capabilities have been done systematically in a multistage framework. At first the needed data was gathered from the secondary sources via interview and observation. Providing the necessary maps، the researchers analyzed and compiled the layers of data gathered by geographical software GIS; then the region’s environmental capacities were determined. Finally، the suitable farmlands were specified by extracting homogenous environmental units and were assessed by using the ecological model.
  • R. Samadzadeh, M. Khayyam, H. Hoseyni Page 95
    In the end of eastern rib of Azerbaijan plateau and in the interior Talesh، and Bozghosh mountains، the high and smooth structural depressions as Ardebil plain are placed. This depression being faulted and blocked by lava and then discharged by run-off flows on the surface of mountain’s slopes leads it to be one of the pluvial interior in Azerbaijan plateau. Due to the existing height difference between plateau and mountain’s perimeter and because of the influence of environmental evolutions، particularly climatic changes and Sabalan’s volcanic activities، phenomena and various landforms such as lake deposit، lahar and alluvial fans on the surface of the plain and dominant slopes appear which consecutively and periodically overlap each other. After the fixation of this condition، new forms inside the older ones have been caused which the most common ones are fluvial valley، the old and new terraces. The main purpose of the present study is to recognize and to study these forms and to determine their contribution in planning and land use. This study was conducted based on Field observation in which aerial photography 1:50000، 1:250000 topography maps 1:250000،1:100000، Geological maps، 1:100000 and 1:250000، and satellite images 1:55000 of the year 1334 (1956) have been used; for preparing the present maps in this research، the GIS software has been used.
  • A. Madadi Page 105
    In 16. 3. 1384 a relatively large landslide occurred in connective highway in Ardabil province between Nir and Sarab (Saien defile). Due to the landslide، nearly 1km above the mentioned road was ruined and then many human and financial damages occured. The different factors have played an important role in this landslide such as: geological factors (lithology and structural)، soil thickness and texture، vegetation coverage percentage، land use، the rate of the ups and downs and slopes and then groundwater. We tried to study this area to find the instability rate in various parts which is possible to prevent in future. For this purpose، and based on Anbalagan method، at first the whole area was divided into 32 parts; then، effective factors in landslide per parts were evaluated separately، and its numerical value was provided and finally all the values were added up to get the total value. Based on the obtained values، the map of landslide risk was designed for the whole area. The study of this map indicates that the whole area has been divided into five parts for landslide risk. Upper risk was 10. 5 km square or 23 percent of the whole area located around Balkhly river. The area with higher risk was 24. 6 percent; the area with middle risk formed 2. 1 percent، area with low risk was 18 percent and the area with the lowest was 14. 75 percent.